Vandaar dat hij een oproep deed aan de markt op het Transformatieplein tijdens Provada. 'Neem je verantwoordelijkheid voor een gebied en kijk niet alleen naar je eigen object. We maken deel uit van de stad.'
Nu in Amsterdam de focus verschoven is van het ontwikkelen van objecten naar complete gebieden, kan de gemeente wel wat hulp gebruiken van partijen die bereid zijn om daarover mee te denken. De visies van een aantal architecten voor drie gebieden en een object die de gemeente inbracht voor het Transformatieplein 2018, zijn daarom van harte welkom. Het gaat om twee woon-winkelgebieden in het stadsdeel Nieuw-West (Plein '40-'45 en Centrum Nieuw-West), een bedrijventerrein (Sloterdijk II) en kantoorpand aan de Paalbergweg 1-3 op Amstel III, een van de bedrijven- en kantorengebieden die ook een woonfunctie hebben gekregen.
Markt overdekken op Plein '40-'45
De architecten schuwen rigoureuze ingrepen niet. Zo zou Alex Letteboer van JHK Architecten het beeldbepalende Tuinstadhuis op Plein '40-'45, het huidige stadsdeelkantoor, het liefst slopen. Hij ziet deze 'anonieme doos' als belemmering voor een upgrade van het plein, waarbij het sociale programma voor hem net zo belangrijk is als het versterken van de retailfunctie. Als het Tuinstadhuis verdwijnt, ontstaat er volgens Letteboer meer ruimte voor de aanwezige markt. Door een deel van de markt te overdekken, ontstaan er nieuwe mogelijkheden. Woningbouw bijvoorbeeld in combinatie met een park op het dak, dat kan dienen als sociale verblijfsruimte. Op de dagen dat er geen markt is, kan de ruimte onder de overkapping gebruikt worden voor evenementen.
Er is urgentie, dan ontstaat er ruimte voor lef en innovatie. Het momentum is er wel.”
Waar in de meeste plannen bewoners of gebruikers het uitgangspunt vormen, gaan architecten Willem Wopereis en Fabian van den Bosch van HofmanDujardin uit van toeristen. Ze stellen voor om de op te knappen gebieden ook aantrekkelijk te maken voor toeristen in hun plan ‘Icons for Amsterdam’. Transformatie kan zo tegelijkertijd een oplossing zijn om de binnenstad te ontlasten, die zwaar te lijden heeft onder de toenemende toeristenstroom. Maak de stad groter door toeristen naar de randen van de stad te trekken, zoals dat ook in een stad als Londen gebeurt. Zorg in elk van die transformatiegebieden voor een iconisch project, adviseren Van den Bosch en Wopereis. Het grootste aquarium ter wereld bijvoorbeeld op Plein '40-'45, een 'lake walk' over de Sloterplas om de aanwezigheid van water beter te benutten in Centrum Nieuw-West of de huidige groenstrook aan de rand van Sloterdijk II omvormen tot een mooi stadspark met nieuwe bebouwing erlangs.
Stadshaven Amsterdam
Dat wonen de komende jaren niet aan de orde is op Sloterdijk II, is voor Bart Reuser van Next Architects geen reden om die mogelijkheid toch niet alvast mee te nemen in zijn schets voor de ontwikkeling van dit verouderde bedrijventerrein. Het is dan ook een groeiplan, houdt hij zijn publiek voor, met de ambitie om het nu nog geïsoleerde gebied, ingeklemd tussen snelwegen, spoor en haven, geleidelijk uit te laten groeien tot Stadshaven Amsterdam: een bloeiend stadsdeel met ruimte voor zowel werken, wonen als leisure. Aan de kant van de spoor ziet Reuser net als Wopereis en Van den Bosch mogelijkheden voor een park. Aan de kant van de Basisweg zou Reuser een stadsstraat willen maken. Reusers plan is flexibel. Met de geschetste randvoorwaarden voor maatvoering en hoogte kan elke eigenaar zelf aan de slag zonder te hoeven wachten op anderen. 'Zo ontstaat er steeds een completere stad. In het begin vallen er misschien wat gaten, maar dat is niet erg. Als de basis er maar ligt.'
Dat transformatie een goede voorbereiding vergt, was de voornaamste boodschap van Joseph Kuling, directeur van Koopmans Bouwgroep, tijdens het afgelopen Transformatieplein. Koopmans is bezig met het realiseren van 365 gasloze appartementen in het voormalige IBM Dynatos-gebouw aan de David Ricardostraat in de Riekerpolder, dat dateert uit 2003. De herontwikkeling gebeurt in opdracht van BPL Pensioen en het Achmea Dutch Residential Fund. Op de Provada werd de realisatie-overeenkomst ondertekend door Koopmans en Syntrus Achmea RE&F. Twee jaar geleden werd het voormalige IMB-kantoor ook al gepresenteerd op het Transformatieplein 2016. Architecten zagen er toen vooral een gecombineerde woon-werkfunctie in. Uiteindelijk worden het nu uitsluitend appartementen.
In het begin vallen er misschien wat gaten, maar dat is niet erg. Als de basis er maar ligt.”
'Het was een geweldige puzzel om alle woningen erin kwijt te kunnen', zegt Kuling. Om de vloeroppervlakte te vergroten krijgt het gebouw een optopping. Kuling benadrukt hoe belangrijk het is om in de voorbereidingsfase al naar details te kijken om niet in een later stadium voor onaangename verrassingen te komen staan. In dit najaar start de bouw, de oplevering wordt verwacht in het eerste kwartaal van 2021.
Meer water en groen op Amstel III
Dat Amstel III steeds meer verandert van gebied waar alleen wordt gewerkt in een stadswijk waarin zowel gewoond, gewerkt als gerecreëerd wordt, begint al goed zichtbaar te worden, merken architecten Erik Vrieling (de Architekten Cie.) en Marijn Schenk (Next Architects). In dat gebied ligt ook het KPN-complex aan de Paalbergweg 1-3, dat DutchRE de komende jaren een nieuwe bestemming gaat geven.
Beiden pleiten ervoor om het water en groen in het gebied beter te benutten. Vrieling ziet daarbij kansen voor een landschappelijk park met ruimte voor wonen en werken. De White City Campus in Londen is wat hem betreft een mooi referentieproject voor Amstel III met daarin woontorens en binnenhoven. Een betere verbinding maken met het groene achterland, ziet Schenk als kansrijke optie voor het gebied. 'Door een robuust raamwerk van groen en blauw te maken, kun je eilanden maken, gemengde clusters met verschillende functies en krachtige architectuur.' Dat groene karakter komt ook naar voren in de gemengde woon-werkbestemming die Schenk in gedachten heeft voor het KPN-complex.
Urgentie
Nabila Bouabbouz, manager gebiedsontwikkeling, en Cengiz Caglar, senior adviseur transformatie, die samen met Hans Loos tijdens het Transformatieplein fungeerden als expertpanel, reageren overwegend positief op de pitches van de architecten. Of de plannen ook haalbaar zijn, is een tweede, maar volgens Bouabbouz is het goed om niet te kiezen voor doorsnee. Dat spreekt haar bijvoorbeeld aan in het plan ‘Icons for Amsterdam’. 'Er is lef voor nodig om het anders te doen. Er is ook urgentie, dan ontstaat er ruimte voor lef en innovatie. Het momentum is er wel.' Caglar deelt die mening. 'Je moet buiten je kaders durven treden, anders mis je creativiteit.'
