In Nederland zijn we gewend te denken in lange termijnen. Zo moet onze economie in 2050 circulair zijn. Of denk aan de gemeentelijke gebiedsvisies. Daarmee kost het minstens zeven jaar om woningen tot stand te brengen. Maar het probleem op de markt is er nú. Op dit moment hebben we te maken met direct tekort van maar liefst 450.000 woningen. De woningzoekenden hebben baat bij een snelle oplossing. Is zo’n focus op de korte termijn mogelijk, in een land van vergunningen, inspraak, Bouwbesluit, vertragende regelgeving? ‘Het kan zeker’, stelde Stephan Steijn, directeur van WIJK (zie kader), tijdens een kennissessie op de Provada 2025.

Echte innovatie? Zoek een automatiseerder

Steijn toonde in woord én daad aan dat het betaalbare woonconcept WIJK een bijzondere oplossing is. Eentje waarbij samenwerking de crux is. Het was dan ook niet voor niets dat Bram van Rijt, managing director van VDL De Meeuw (zie kader), Steijn tijdens de kennissessie vergezelde. De beide innovatieve bedrijven vonden elkaar, toen WIJK besloot een snelle oplossing te zoeken voor de woningnood. ‘We hebben honderden gesprekken gevoerd over dit probleem, vooral met woningzoekenden zelf. Maar ook met overheden, bouwers, aannemers en advocatenbureaus, over het vergunningengedrocht dat we in Nederland hebben gecreëerd.’

Op een gegeven moment liep Steijn de architect Thomas Rau van architectenbureau RAU tegen het lijf, bekend van onder meer het gebouw van de Triodos-bank. Steijn vroeg hem naar goede modulaire bouwers. Rau adviseerde hem om voor echte innovatie te gaan praten met automatiseerders. ‘Die waren volgens Rau immers bekend met betaalbaarheid en snelheid.’ Lang verhaal kort: Steijn legde contact met VDL De Meeuw en sindsdien bundelen VDL De Meeuw en WIJK hun krachten bij het realiseren van complete woonwijken.

Tot in detail optimaliseren van bouwprocessen

De grote toegevoegde waarde van VDL De Meeuw zit hem in het tot in detail optimaliseren van bouwprocessen. De energieke gespreksleider Suze Gehem herinnerde zich een rondleiding door een Skoda-fabriek, waarbij ze onder de indruk was van de robots. De reactie van Van Rijt verbaasde haar. ‘Bij ons komen er geen robots aan te pas. Wij streven ernaar om met zo min mogelijk mensuren producten te maken. Door steeds verder te optimaliseren hebben we geen robots nodig.’ Met wat rekenvoorbeelden maakte hij inzichtelijk wat optimaliseren bij VDL De Meeuw betekent. ‘Voor één vierkante meter van een gebouw hebben we slechts twee mensuren nodig. Dus voor een appartement van ongeveer vijftig vierkante meter zijn dat zo’n honderd mensuren, in de fabriek én op de bouwplaats.’

80.000 mensen voorzien van een woning

Dit soort duizelingwekkende optimalisaties leidden tot de nodige ambitie bij VDL De Meeuw en WIJK. ‘Hugo de Jonge noemde ooit als doel om in elke gemeente één straat te bouwen. Maar waarom maar een straat als je ook een wijk kunt bouwen?’, zegt Van Rijt. Uiteindelijk willen de samenwerkingspartners maar liefst 80.000 mensen van een woning voorzien. Steijn legt uit hoe ze aan dat getal komen. ‘Nederland telt 342 gemeentes. Als we in elke gemeente 150 woningen kunnen bouwen, gaat het om 51.000 woningen in totaal. Een gemiddeld huishouden bestaat uit 1,6 personen. Op die manier kom je op 80.000 mensen.’ VDL De Meeuw en WIJK willen snel in elke gemeente zo’n WIJK realiseren, maar natuurlijk wel stap voor stap. ‘In 2030 willen we de eerste veertig wijken hebben gerealiseerd, in heel Nederland. Dat is prima mogelijk, want met onze huidige productiecapaciteit kunnen we in één tot twee weken tijd een wijk met vijftig tot honderd woningen bouwen.’

De revolutie begint in Sneek & Kaatsheuvel

Tot nu toe hebben Van Rijt en Steijn alleen in woord laten zien dat het kan. Binnenkort ook in daad. ‘We hebben aanbestedingen gewonnen in Sneek (gemeente Súdwest-Fryslân) en Kaatsheuvel (gemeente Loon op Zand). Op die manier zal een sneeuwbaleffect ontstaan.’ Met deze twee showcases willen VDL De Meeuw en WIJK aan gemeentes laten zien dat een snelle oplossing voor de woningopgave al bestaat. Van Rijt: ‘Niet voor niets ga ik zo naar het VNG Congres om de daar aanwezige gemeentes ons verhaal te vertellen.’

Biobased, modulair en gedigitaliseerd

Vol enthousiasme praatten ze over hun WIJKen, maar om wat voor wijken en woningen gaat het precies? Steijn: ‘Het gaat om betaalbare woningen in natuurinclusieve woonwijken door heel Nederland. Met een focus op de middenhuur.’ Belangrijke kenmerken van de woningen volgens de bouwmethode van VDL De Meeuw: biobased, modulair en gedigitaliseerd. Van Rijt loopt deze productiekarakteristieken een voor een langs. ‘Om te beginnen voldoen onze biobased woningen ruim aan de eisen uit het Bouwbesluit. Sterker nog, waar de norm is vastgesteld op 0,8, bereiken onze gebouwen een MPG-score van 0,4. Daarmee lopen we ver vooruit op de huidige eisen.’

Daarnaast zijn het modulaire woningen, die mee ademen met bestaande wensen en behoeften. ‘Daarmee bedoel ik dat als onze woningen nu nodig zijn in gemeente X, ze dat over twintig jaar niet per se hoeven zijn. Daarop sorteren we voor, zodat ze eventueel over twintig jaar te gebruiken zijn in gemeente Y. Overigens hoeft dat niet, de woningen zijn uitstekend geschikt voor permanente huisvesting.’

Participatie versnelt het bouwproces

Last but not least speelt digitalisering een grote rol bij een WIJK. Niet alleen bij het optimaliseren van het bouwproces, maar zeker ook bij interactie, participatie en co-creatie. Steijn licht toe: ‘Architect RAU is een Duitser, maar hij heeft ons voorzien van een paar bruikbare nieuwe Nederlandse uitdrukkingen. Zo gebruiken we ‘losgoed’ vaak voor ons concept. Maar ook ‘voordenken’ in plaats van ‘nadenken’. Dat houdt in dat het cruciaal is om vooraf goed met alle stakeholders – zoals gemeentes, omwonenden en woningzoekenden – te spreken. Samen denken, samen ontwerpen. Participatie zorgt namelijk voor extra versnelling van het hele proces.’

Daarbij helpt een digitale tool, een configurator. ‘Ik vergelijk die wel eens met SimCity, een stedenbouwsimulatiespel uit de vorige eeuw. Iedereen kan door die configurator precies zien hoe woningen er op een bepaald perceel uitzien. En we kunnen snel gewenste veranderingen tonen en doorvoeren. Deze digitale tool is weer gekoppeld aan VDL De Meeuw, dat daardoor snel voorraden en uren kan gaan plannen.’

Plug and play

VDL De Meeuw kan zo al in de aanbestedingsfase anticiperen op de uiteindelijke productie. Van Rijt: ‘In onze fabriek produceren we de 3D-modulaire gebouwdelen. Die gaan vervolgens naar de projectlocatie. Daar worden ze afgemonteerd. Met de huidige capaciteit kunnen we meer dan twintig modules per dag plaatsen in de WIJK. Dat staat gelijk aan circa twaalf complete woningen. En bewoners kunnen er na een week of drie, vier al wonen.’

Dan hebben ze de beschikking over een prachtige woning in een groene woonwijk. Met tal van voorzieningen en faciliteiten. Steijn: ‘Eenzaamheid is een groter wordend probleem. Daarom hebben we in onze wijken veel ontmoetingsplekken opgenomen. En voorzieningen zoals een centrale pakketdienst en mogelijkheden om materialen met elkaar als bewoners te delen in plaats van ze te bezitten. Aan groen, infrastructuur en ontmoetingsplaatsen hoeft een gemeente in een WIJK niets meer te doen. Het is plug and play.’ Het is dan ook logisch dat woningzoekenden tijdens een informatieavond in Sneek laaiend enthousiast waren. ‘Het groen van de WIJK, de vele voorzieningen, en de mogelijkheid om er snel te wonen spraken tot de verbeelding.’

Netcongestie als uitdaging

Het klinkt bijna te mooi om waar te zijn. Natuurlijk is het niet allemaal rozengeur en maneschijn en hebben VDL De Meeuw en WIJK ook te maken met uitdagingen. ‘Zoals netcongestie. Het project in Sneek kampt met een overvol stroomnet’, zegt Steijn. Maar de partners wachten niet tot de congestie is opgelost. Van Rijt: ‘We maken gebruik van de kennis van VDL Groep, bijvoorbeeld op het gebied van technologische innovaties. Om de periode van netcongestie te overbruggen, maken we bijvoorbeeld gebruik van de offgrid-batterijtechnologie.’

Boerenland pachten voor woningbouw

VDL De Meeuw en WIJK willen samen een zo breed mogelijke maatschappelijke impact maken, die verder reikt dan de woningopgave alleen. ‘Zo hebben de boeren in ons land een issue’, zegt Steijn met gevoel voor understatement. ‘Voor ons innovatieve woonconcept hebben wij ontwikkelaars en bouwers nodig, maar ook grond. Veel grond in Nederland is boerenland. Onze boeren hebben te kampen met diverse problemen, zoals stikstof, en ze zitten niet te wachten op partijen die hun land komen kopen. Wij hebben een innovatief alternatief waarmee we het woningprobleem én het boerenprobleem voor een deel oplossen. Dat is het pachten van boerengrond, waarop wij voor een vastgestelde periode woningen kunnen neerzetten.’

Ook dit voorbeeld maakt duidelijk dat VDL De Meeuw en WIJK niet denken in problemen, maar in oplossingen. In innovaties. In partijen die willen en die geen genoegen nemen met ‘nee’. Of, zoals Steijn en Van Rijt de Provada-sessie begonnen: het probleem van de woningnood oplossen kan écht.

Dit artikel is gesponsord door VDL De Meeuw.